Parijse vondst voor Museum Gouda: zeldzaam paneel uit omgeving Crabeth
Na een tip van een Amerikaanse kunsthandelaar heeft Museum Gouda op een kunstveiling in Parijs een bijzonder 16de-eeuws schilderij voor €3.500,- verworven. Het werk op paneel toont verschillende kleurrijke figuren die bezig zijn met meten en wegen. De voorstelling uit 1582 komt precies overeen met een tekening van de Goudse glazenier Wouter Pietersz Crabeth.
Vermoedelijk is het schilderij dan ook afkomstig uit het atelier of de directe omgeving van Crabeth. Dit maakt het paneel een belangrijke vondst. Het is afgelopen tijd gerestaureerd en is vandaag ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan door de Vereniging van Vrienden van Museum Gouda aan het museum geschonken.
Museum Gouda werd in het voorjaar van 2024 door een Amerikaanse kunsthandelaar gewezen op de veiling van onbekend paneel bij veilinghuis Daguerre in Parijs. De overeenkomst met een tekening in de collectie van Ecole Nationale Supérieur des Beaux-Arts in Parijs wekte de interesse van het museum. Deze tekening is door Crabeth-kenner Szuszanna van Ruyven toegeschreven aan de Goudse glazenier Wouter Pietersz (I) Crabeth (1510-1589). Dit maakte een Goudse herkomst van het paneel, dat te boek stond als Vlaams, waarschijnlijk.
Jubileumcadeau
Museum Gouda viert dit jaar zijn 150ste verjaardag, en de Vereniging van Vrienden van Museum achtte deze bijzondere vondst een gepast verjaardagscadeau. Het lukte om het paneel op de veiling te verwerven voor slechts €3.500, en vervolgens heeft de vereniging het laten restaureren. De voorstelling is geschilderd op houten planken die aan elkaar zijn gelijmd. In de loop der eeuwen waren er naden en scheuren ontstaan. Tijdens een uitvoerige restauratie is het paneel hersteld, de voorstelling gerestaureerd en heeft het werk een nieuwe en meer passende lijst gekregen.
Er is een maat in alle dingen
Het schilderij is gemaakt in 1582 en voorzien van een bijzondere voorstelling met twee teksten. De eerste is een citaat van de Romeinse dichter Horatius dat begint met Est modus in rebus - er is een maat in alle dingen. De tweede tekst is in het (oud)Nederlands en gaat over de indeling van de dag. Het schilderij bevat een rijkdom aan details en geeft inzicht in hoe wiskunde en meetkunde in de zestiende eeuw werden toegepast in het dagelijks leven, bijvoorbeeld bij landmetingen, architectuur, weegschalen en astronomie. Het werk is combinatie van wetenschap en kunst en schetst een uniek tijdsbeeld van de praktische waarde van wiskundige kennis in de Renaissance.
Kunsthistorische puzzel
De voorstelling is gelijk aan de tekening van Wouter Pietersz (I) Crabeth. Van hem zijn geen schilderijen bekend. De voorstelling lijkt te gedetailleerd voor een gebrandschilderd glas, de werken die de Goudse kunstenaar naam en faam gaven. De figuren en de manier waarop de kleding is weergegeven in het paneel tonen daarnaast stilistische verwantschap met het onderste deel van een monumentaal Gouds Jozef-altaar, over wier maker weinig bekend is. Er is slechts weinig bewaard gebleven uit de 16de eeuw en over de Goudse kunstschilders uit die periode is niet veel bekend. Een interessante kunsthistorische puzzel dus voor conservator Ingmar Reesing, die nader onderzoek zal blijven doen.
